محمّد مهدی جواهری از مشهورترین شاعران متعهّد عراق است که با حسّاسیت تمام، مسائل سیاسی و اجتماعی این کشور را در اشعار خویش آورده‌است. وی در این اشعار رود دجله؛ پرآب‌ترین رود این کشور را به‌عنوان نماد در مفاهیم قیام و بیداری، وطن‌دوستی و ملّی گرایی، مجد و عظمت، خیروبرکت و حاصلخیزی و آبادانی به‌کار برده‌است. با توجّه به اهمیت نماد در بازشناسی مسائل سیاسی و اجتماعی، این پژوهش به دنبال این هدف است که با روش تحلیلی – توصیفی به بررسی و تحلیل نماد دجله به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نمادهای ادبی، سیاسی و اجتماعی در شعر محمّد مهدی جواهری بپردازد. مهم‌ترین یافته‌های این تحقیق نشان‌می‌دهد که جواهری با استفاده از مفاهیم نمادین دجله، مردم عراق به‌ویژه جوانان این کشور را به شورش و قیام بر ضدّ استعمارگران و عمّال آنان برمی‌انگیزد و از ایشان می‌خواهد که از پذیرش ظلم و ستم دشمنان خودداری‌کنند. شاعر، رنج غربت و دوری از وطن را به وسیله نجواکردن با دجله بیان‌می‌کند و عشق و ارادت خود را به عراق با خطاب‌قراردادن این رود اظهار‌می‌دارد. وی از مجد و عظمت دیرین عراق می‌گوید که زمانی پرورشگاه مردانی بوده‌است که دنیا را ساخته‌اند. او با تصویرسازی از طبیعت زیبا و مناظر دلربا و حاصلخیز دجله، این رود را مایه‌ی خیروبرکت برای مردم عراق و باعث آبادانی این کشور می‌داند.
)