فرایند تصویرسازی در اشعار فرخی یزدی و رصافی و ارتباط آن با نگرش شاعر

تصویر یکی از مهم‌ترین عناصر شعر است که می‌تواند جهان‌بینی، نگرش و موضع‌گیری کلی شاعر در برابر اشیاء و حوادث را نشان دهد. این عنصر در شعر آنقدر اهمیت دارد که بدون آن، عاطفه و اندیشه شکل نمی‌گیرند. تصویر در یک تقسیم‌بندی کلی ازلحاظ حقیقت و مجاز به دو دسته زبانی و مجازی تقسیم می‌شود. تصویر مجازی نیز خود ازنظر نوع نگرش شاعر به سطح و اعماق، قابل تقسیم‌بندی است. مقاله حاضر با روش تحلیلی-توصیفی به بررسی عنصر تصویر و تصویرپردازی در اشعار فرخی یزدی و معروف رصافی، از شاعران عصر مشروطه و نهضت می‌پردازد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که دو شاعر مذکور در اشعار خود از انواع تصاویر مجازی، زبانی، سطح و اعماق، استفاده کرده‌اند. آن‌ها همچنین برای خلق تصاویر مجازی از نماد و رمز، استعاره، تشبیه و تلمیحات اسطوره‌ای بهره برده‌اند. مضامین غالب در اشعار آن‌ها آزادی، وطن، پیشرفت، ظلم‌ستیزی و علم‌آموزی است که در تصاویری مانند سرو، کبوتر، خون دل، اُسد (شیران)، اللیل (شب) و الجنان (بهشت‌ها) تجسم یافته‌ است. تصاویر اعماق در شعر فرخی بیشتر از رصافی است و دلیل آن این است که فرخی سعی داشته با استفاده از استعاره، تشبیه و کنایه از گزند حکومت در امان بماند. همچنین رصافی بیشتر بر مضامین اجتماعی و فرهنگی تمرکز داشته، درحالی‌که تمرکز فرخی یزدی اغلب بر مضامین اجتماعی فرهنگی است.