تحلیل سیاسی اجتماعی خطبه البتراء بر اساس مفهوم کرونوتوپ نظریه منطق مکالمه‌ای میخائیل باختین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

معلم، گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

خطبه‌های سیاسی، اجتماعی و دینی در تاریخ‌اسلام همواره با سیاقی ادبی و بلاغی به‌عنوان ابزاری برای ارتباط مسئولان حکومتی با مردم، منتقل‌کننده مفاهیم‌ارزشی و همچنین ایدئولوژی‌های سیاسی- اجتماعی بوده‌اند و با تنویر افکار و احساسات‌ جمعی، تأثیرات ‌فراوان و بنیادی بر خط‌مشی‌ تعاملات و تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی در جامعه داشته‌اند. خطبه معروف «البتراء» که در سال 45 هجری از زبان زیاد بن ابیه در شهر بصره ایراد شد، یکی از مهم‌ترین خطبه‌های تند سیاسی و اجتماعی همراه با انذارها و تهدیدهای عملی در تاریخ اسلام بوده که برآمده از خصیصه‌های شخصیتی و افکار خشن گوینده آن است. کاربست مؤلفه‌های نظریه‌های معاصر همچون مفهوم کرونوتوپ نظریه منطق مکالمه‌ای میخائیل باختین در متون خطابه‌ای‌اسلامی می‌تواند به کشف ابعاد و زوایای نوآورانه این‌گونه متون از نظر تأثیرات زمان و مکان در تحلیل محتوایی و همچنین ارتباطات بینامتنی در خلق‌معنا و درک عمیق‌تر تعاملات سیاسی- اجتماعی مرتبط با آن منجر شود. به همین‌خاطر در این پژوهش تلاش می‌شود تا پیوست ساختار زمان- مکانی خطبه مذکور به روش تحلیلی- توصیفی به‌دقت موردبررسی قرار گیرد. مقاله حاضر به‌وسیله شاخصه کرونوتوپ به مضامین و تفاسیر نوآورانه و جدیدی از محتوای خطبه موردنظر اشاره می‌کند و همچنین بینش عمیقی در مورد وضعیت اسفناک بصره در زمان حکومت امویان در سال ۴۵ هجری ارائه داده و موضوعات و بحران‌های اجتماعی، سیاسی و اخلاقی را که در آن برهه زمانی گریبان گیر این شهر بود را روشن کرده و با تحلیل این ساختار زمان- مکانی افق‌های جدیدی برای تفاسیر دینی، سیاسی و ادبی خطبه مذکور ارائه‌ می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب
دوره 5، شماره 2
اسفند 1402
صفحه 83-97

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار