خوانشی زیباشناختی از آرای نقدی شفیعی کدکنی و عزالدین اسماعیل به موسیقی شعر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل دکتری از دانشگاه شهید بهشتی. مدرس دانشگاه فرهنگیان. پردیس شهید مفتح

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان تهران

چکیده

 مطالعات زیباشناختی موسیقی شعر، از گذشته تا به امروز مراحل مختلف و زیادی را پشت سر گذاشته که بیشتر آن‌ها به مطالعه علم عروض اختصاص یافته است. عزالدین اسماعیل و محمدرضا شفیعی‌کدکنی، ازجمله ناقدان معاصری هستند که نگاهی زیباشناختی به این موضوع داشته و دیدگاه­های مهمی در این زمینه ارائه داده­اند. این پژوهش بر آن است تا با نگاهی توصیفی‌ تحلیلی و رویکردی تطبیقی آرای نقدی آنان را در این زمینه بررسی کرده و به این سؤال‌ها پاسخ دهد که مهم‌ترین مؤلفه‌های زیباشناختی موسیقی شعر از نگاه آنان کدامند و شعر کلاسیک و جدید چه تفاوت­های زیباشناختی در حوزۀ موسیقی شعر دارند؟ نتیجه این پژوهش نشان داد که برخلاف تصور گذشتگان که غالباً موسیقی شعر را تنها در قافیه و وزن می­دانستند، این دو به‌مانند اغلب ناقدان معاصر، موسیقی شعر را علاوه بر وزن و قافیه، در عناصر دیگری چون: انسجام مفاهیم، رسانگی و تابع حالت روانی شاعر می­دانند. آنان همچنین بر این عقیده­اند که شعر کلاسیک ما، با غنودن بر بستر اوزان عروضی و قافیه، مسیر خود را طی کرده است؛ اما شعر جدید، ازجمله شعر آزاد و شعر منثور («قصیدة النثر») با نظر به عوامل موسیقایی شعر کلاسیک، اجتنابی عامدانه و جزئی از شیوه­های کهن داشته تا موسیقی شعر را در اختیار حالت روانی شاعر قرار دهد.

کلیدواژه‌ها