دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران و مدرس دانشگاه فرهنگیان تهران
چکیده
تاریخچه زهد را در ادب عربی می‌توان به دوران قبل از اسلام نسبت داد که راهبان جاهلی پیشروان برجسته این گرایش را تشکیل می‌دادند. در دوره اسلامی این پدیده شروع به درخشش کرد و رفته‌رفته در دوران اموی و عباسی گسترش بیشتری یافت و در قرن‌های چهارم و پنجم هجری و ما بعد آن‌ها، در شهرهای اندلس، شاعران زهدگرایی پدید آمدند که به بسط در موضوعات آن پرداختند؛ به‌طوری‌که مضامین آن می‌تواند، تاریخ کاملی از الگوی زندگی اجتماعی مردمان آن عصر به دست دهد. شاعر یحیی بن حکم معروف به غزال اندلسی یکی از چهره‌های مشهور این ادبیات در اندلس به شمار می‌آید. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی محورهای زهدی اشعار وی پرداخته است و در پایان به این نتیجه رسیده است که شعر وی تصویری است از یک اندیشه و دیدگاهی که در پی تعبیر از تجربیات زندگی است. او در شعر خود با طرح موضوعاتی چون عدم دلبستگی به دنیا، یاد کردن مرگ و تنهایی، ذم و سرزنش مال و بیزاری نسبت به آن، نفرت و دوری از گناه، ویژگی‌ها و صفات یک انسان زاهد را بدون تصنع و به شکل نیکویی به تصویر کشیده است و شکی نیست که اوضاع سیاسی- اجتماعی حاکم بر عصر وی ازجمله ناامنی و اضطراب و شیوع پدیده زهد در روزگار شاعر تأثیر بسیار زیادی در گرایش وی به این اشعار داشته‌اند؛ به‌طوری‌که با دقت و تأمل در آن اشعار می‌توان غلبه تأثیر آن‌ها را بر فکر و اندیشه شاعر به‌خوبی مشاهده کرد.
)